Doğalgaz hakkında
Doğalgaz nedir ?
Başta
Metan (CH4) ve Etan (C2H6) olmak üzere çeşitli hidrokarbonlardan oluşan yanıcı bir gaz karışımıdır.
Doğalgaz renksiz, kokusuz havadan hafif bir gazdır.
Doğalgaz nasıl oluşur ?
Doğalgaz, organik maddelerin yeryüzünün alt katmanlarında milyonlarca yıl süren doğal dönüşümü
sonucunda oluşur. Kaynağından çıkarıldığı haliyle, herhangi bir işlemden geçirilmeksizin
kullanılabilmektedir.
Doğalgaz neden kötü kokar ?
Tabii halde kokusuz olan doğalgaza, kullanıcının herhangi bir gaz kaçağını kolaylıkla
fark edebilmesi için koku verici bir madde eklenir. İstanbul şebekesine verilen doğalgaza, çürük sarımsak
kokusu veren THT (Tetra Hidro Teofen) ve TBT(Tetra Butil Merkoptan) maddesi katılmaktadır.
Doğalgaz nasıl yanar ?
Doğalgazın yanabilmesi için hava ile yüzde 5 - 15 arasında karışım yapması gerekir.
Karışım oranı bu aralığın altında ya da üstünde olursa doğalgaz yanmaz. En iyi
yanma karışımı yüzde 9 doğalgaz ve yüzde 91 havadır. Doğalgazın tutuşma sıcaklığı
650°C’dir. "Tam yanma“ anında mavi bir alevle yanar.
Doğalgaz zehirleyici bir gaz mıdır
?
Gazların çoğu zehirlenmeye yol açabilir. Bu zehirlenmeler Karbonmonoksit (CO)’e bağlıdır.
CO kandaki oksijen ile yer değiştirerek kanın vücuda oksijen taşımasını önler ve böylece
vücudun zehirlenmesine sebep olur. Doğalgaz karbonmonoksit içermediğinden zehirleyici değildir. Ancak havadan
daha hafif bir gaz olduğundan kapalı alanlarda sızma halinde yukarılarda toplanır. Çok miktarda bulunduğu
zaman ortamda oksijen azalacağından boğulmaya sebep olabilir. Bu nedenle doğalgaz kullanılan ortamların
mutlaka havalandırılması gerekir.
Doğalgaz güvenli bir yakıt mıdır
?
Doğru kullanıldığı sürece doğalgaz tehlikeli değildir. İGDAŞ doğalgazın
abonelere güvenli bir şekilde ulaştırılması için her türlü tedbiri almaktadır.
Doğalgaz niçin temiz enerjidir ?
Doğalgaz temiz bir gazdır. Yandığında kül, karbonmonoksit ve kükürt bileşikleri oluşturmaz
ve çevrede asit yağmuruna sebep olmaz. Yalnızca karbondioksit ve su buharı meydana gelir. Bunun yanında
azot oksit emisyonu diğer yakıtlara kıyasla daha azdır.
Doğalgazın konutlardaki kullanım alanları
nelerdir ?
Doğalgaz, konutlarda başlıca
• ısıtma ve soğutma
• sıcak su elde etme
• pişirme
amaçlı kullanılır.
Merkezi ısıtma sistemi olan binalarda sıcak su ve pişirme amacıyla dairelere kolon hattı ile
doğalgaz verilebilir. Bireysel kullanımda ise şu seçenekler söz konusu olabilir.
•
sadece ısınma amacıyla (doğalgaz sobası, kat kaloriferi)
•
ısınma ve sıcak su elde etme amacıyla (kombi, boylerli kat kaloriferi, kat kaloriferi ve şofben)
• ısınma ve sıcak su ve pişirme amacıyla
Doğalgazın sanayideki kullanım alanları
nelerdir ?
Küçük sanayi atölye ve fırınlarda üretim amaçlı olarak kullanılır. Demir-çelik, çimento, kimya
sanayisinde, cam ve kiremit imalatında da yararlanılan doğalgaz, tekstil sektörü için de önemli bir enerji
kaynağıdır. Türkiye’nin elektrik ihtiyacının küçümsenemeyecek bir kısmı doğalgazla
çalışan santrallerde üretilmektedir.
Doğalgaz diğer yakıtlara göre neden
daha verimlidir ?
Hava ile yakıtın karışması gaz halinde daha kolay olduğundan tam yanma durumuna daha
kolay ulaşılır. Katı ve sıvı yakıtlarda ise karbonmonoksit çıkışı nedeniyle
eksik yanma söz konusudur. Doğalgaz, verilen yakma havası ile kolayca birleşerek tam yanma sağlar, dolayısıyla
dışarıya atılan ısıtılmış ancak yanma işlemine karışmamış
hava miktarı daha azdır. Bacadan atılan enerji daha az olduğundan, doğalgaz daha verimli bir yakıttır.
Doğalgaz rezervlerinin ömrü ne kadardır
?
1970'lerin ortalarından beri dünya doğalgaz rezervleri genellikle her yıl artış içerisinde
olmuştur. 2001 sonu itibariyle varlığı kanıtlanmış dünya doğalgaz rezervleri 155.08
trilyon m3 olarak tahmin edilmektedir. Diğer bir deyişle, dünya doğalgaz rezervlerinde 2000'e göre %3.2 oranında
bir artış gerçekleşmiştir. Mevcut rezerv ve üretim trendine göre (Rezerv/Üretim) dünya doğalgaz rezervleri
için öngörülen ömür 61,9 yıldır. Doğalgazın bölgesel bazdaki ömrü ise şu şekildedir: Orta Doğu
100+ yıl; Afrika 90,2 yıl; Eski Sovyetler Birliği 78,5 yıl; Orta ve Güney Amerika 71,6 yıl; Asya-Pasifik
43,8 yıl; Avrupa 16,1 yıl; Kuzey Amerika 10 yıl.
Doğalgaz’ın tarihi nereye dayanmaktadır
?
M.Ö.50’de
Roma’da Uesta Tapınağı’ndaki aşk tanrıçası heykelinin doğalgazdan elde edilen
sürekli alev ile aydınlatıldığı bilinmektedir. M.S.150’de Çin Sichuan’da tuzun çökertilmesi
işleminde, yakıt olarak kullanılmak için yeraltı rezervuarlarından sızan doğalgazın
bambu borularla taşındığı kayıtlara geçmiştir. Marco Polo gezileri sırasında
Bakü’deki Zoroastrian ateş tapınağında yüzyıllardan beri yanmakta olan doğalgaz alevlerini
tespit etmişti. Avrupa’da 1659’da İngiltere’de bulunan doğalgaz 1790’da yaygın
kullanıma girdi. Sokakların ve evlerin aydınlatılmasında, içten yanmalı motorların çalıştırılmasında
büyük ölçüde doğalgazdan yararlanıldı. 1920’lerde boru hattı taşımacılığı
yöntemlerinin uygulamaya konulmasıyla hızla artan doğalgaz kullanımı, özellikle II.Dünya Savaşı’ndan
sonra sürekli olarak gelişti.
İstanbul’da
ise abonelere ilk doğalgaz 1992 Ocak ayında verildi.
Neden enerji kaynaklarından en çok doğalgaz
tercih edilir ?
Doğalgazı tercih etmeniz için pek çok nedeniniz var.
• Doğalgaz her an için kullanıma hazırdır.
•
Doğalgaz ekonomiktir. Zaman ve işgücü tasarrufu sağlanır.
• Doğalgaz
çevre dostudur. Kalıcı atıklar bırakmadan yanar.
• Doğalgazlı
cihazlarda ısı geçişi kısa sürede olur.
• Doğalgazlı
cihazlarda sıcaklık kontrolü çok hassas olarak yapılır, konfor ve enerji tasarrufu sağlanır.
• Stok yapma, önceden sipariş verme gerektirmez. Doğalgaz birincil enerji
olarak borular ile, taşıma kayıpları, nakliye termin yeri olmadan, ulaşım yollarını
meşgul etmeden ve trafik oluşturmadan kullanıcıya gelir.
• Doğalgaz
uzun süreli bir enerji kaynağıdır. Büyük rezervlerden, onyıllar ötesine kadar uzanan ya al ya öde anlaşmalarıyla
emniyete alınmıştır.
• Doğalgaz depolama yeri gerektirmez,
böylece binalarda boş alanlar elde edilir.
• Doğalgaz kullanıldıktan
sonra ödenir, önceden ödeme gerektirmez.
• Bir apartmanda her dairenin ayrı gaz
sayacı monte ettirmesi halinde ne kadar gaz tüketildiği kolaylıkla belirlenir.
•
Modern doğalgaz cihazları her türlü ihtiyaca karşılık verir, istenildiği şekilde yerleştirilebilir
Doğalgaz nerelerde depolanır ?
Doğalgaz
sıvılaştırılarak tanklarda, gaz halinde basınçlı çelik depolarda veya yeraltındaki
tabii boşluklar ve süngerimsi tabakalarda basınç altında depolanır.
Yeraltı su gölleri ve dereleri:
Doğalgaz basınçla buralara zerk edilir ve su yeryüzüne çıkarılır. Öncesinde, yeraltı gölünün,
gazın sıkıştırma basıncına dayanıklı kil tabakası ile çevrili olması
gerekir.
Yeraltı kaya tuzu yatakları:
Önce su zerk edilerek tuzun çözünürlüğü sağlanır ve yeryüzüne
alınır, oluşan boşluğa doğalgaz basınç altında depolanır.
Yeraltında
yapay boşluklar:
Bu tip boşluklar kayalık bölgelerde (granit, syanit, mika, kireç taşı, tebeşir,
dolamit gibi maddelerden oluşan yer katmanlarında) madencilik teknikleriyle yapay olarak açılır. Pahalı
bir teknik olduğundan diğer doğal olanakların sınırlı olduğu yerlerde kullanılır.
Gaz için sızdırmazlık sağlanması maliyeti artırıcı bir unsur olduğundan genelde
sıvı yakıtlar için tercih edilir.
Terkedilmiş madenler:
İşlevini tamamlamış
maden yatakları izolasyon ve sızdırmazlık sağlandığı takdirde kullanılabilir.
İşlevi bitmiş doğalgaz ve petrol yatakları:
Doğalgaz için en uygun ve tercih edilen
yeraltı depolama şeklidir. Aynı zamanda en ekonomik olanıdır. Bazı durumlarda henüz işlevini
bitirmemiş petrol ve gaz yatakları bile bir yandan üretim yapılırken dışarıdan doğalgaz
verilerek depo görevini sürdürebilir.
Doğalgazın kullanımının
getirdiği avantajlar nelerdir ?
• Doğalgazlı sistemlerde yanma hassas olarak kontrol edilebildiği için
yakıt kaybı çok azdır.
• Uzun zaman dilimi içinde aynı yakıt kalitesi elde edilebilir.
•
Gaz oluşundan dolayı hava ile çok iyi karıştığından yanma verimi yüksektir.
• Ön yakıt hazırlama masrafı yoktur.
• Alev
boyu fuel-oil ve kömüre göre daha kısadır, yanmayı tamamlamak için gereken zaman da kısadır. Böylece
daha küçük kazanlar kullanılarak maliyet azalır, yerden tasarruf edilir.
•
Verimli bir yakıt olması sebebiyle hem ekonomiktir hem de enerji tasarrufu sağlar.
•
Katı ve sıvı yakıtlar yanma ürünü olarak kükürt içerdiğinden, baca gazlarının suyun yoğunlaşma
noktasına kadar soğutulması ve böylece suyun gizli ısısından faydalanılması imkanı
yoktur. Ekonomizer ilave edilerek doğalgazın baca sıcaklığı 56°C’a kadar indirilebilir.
• Doğalgaz tesisatı ve cihazları düşük basınçla çalıştığı
için LPG tüpleri gibi patlama tehlikesi ve basınçlı parça tesiri yoktur.
•
Doğalgazda yanma için hava gereksinimi en azdır. Bu oran kömürde yüzde 20-30, fuel-oilde yüzde 10-20, doğalgazda
ise yüzde 5-10’dur.
• Kurum, is gibi atık ürünleri olmadığı
için ısı transfer yüzeyleri temiz kalır.
• Tesis çok az bakım
ve denetleme gerektirir.
• Temiz olması ve içerisinde kükürt bulunmamasından
dolayı bir çok sanayi sektöründe doğrudan kullanılabilmesi, hem sistem veriminin hem de ürünün kalitesinin
artmasını sağlar.
• Ham petrole alternatif bir yakıt olarak dış
kaynaklı enerji çeşitliliği açısından stratejik bir avantaj sağlar.
•
Ayrıca boru hatlarıyla kullanıcıya kadar iletildiği için yakıtın taşınması
için gerekli enerjinin tamamından tasarruf edilir ve karayollarında taşıyıcı araç yükünü azaltır.